Tabana kuvvet: “Binecek bir şey yok, yayan gitmekten başka çare de kalmadı” anlamında kullanılır. “Haydi kalkın bakalım, tabana kuvvet!”
Tabanları kaldırmak: Çok hızlı yürümeye ya da çok hızlı koşarak kaçmaya başlamak. “Polislerin geldiğini görünce tabanları kaldırdı.”
Tabanları yağlamak: 1. Uzak bir yere yayan olarak gitmek için hazırlanmak. 2. Hızlıca koşarak kaçmak.
Taban tabana zıt: Birbirinin tamamen karşıtı olmak, birbirine çok aykırı. “Taban tabana zıt düşüncelere sahiptiler.”
Taban tepmek (patlatmak): Yayan olarak çok uzun yol yürümek, çok sık gidip gelmek. “Kasaba ile köy arasında o iş için az taban tepmedim.”
Tabanvayla gitmek: Araçla değil de yürüyerek gitmek.
Taburcu olmak: İyileşen hasta, bakıma gerek duymadığından hastaneden çıkmak. “Taburcu olan arkadaşlarını karşılamaya gittiler.”
Tadı damağında kalmak: Tadını, lezzetini bir türlü unutamamak. “O kebabın tadı damağımda kaldı.”
Tadına bakmak: Küçük bir parçasını ağzına alarak lezzetini denemek, nasıl olduğunu yoklamak. “Yemeğin tadına baktın mı?”
Tadına varamamak: Bir şeydeki ince güzelliği duyamamak, hissedememek ya da kavrayamamak. “Şu dostluğumuzun tadına varamadım daha.”
Tadında bırakmak: Ölçülü olup aşırılığa kaçmamak. “Yeter çocuklar! Tadında bırakın, havayı bozacaksınız yoksa.”
Tadını almak: 1. Bir şeyin lezzetini almak. 2. Yaptığı işten zevk duymaya başlamak. “O işin tadını aldı bir kez, daha peşini bırakmaz.”
Tadını çıkarmak: Bir şeyin sağladığı güzelliklerden ya da imkanlardan istediği gibi yararlanmak. “Şu tatilin tadını çıkarmaya çalışacağım.”
Tadını kaçırmak: Zevkine varılmaya çalışılan bir şeyde aşırılığa kaçarak olumsuz bir durum oluşturmak, zevki bozmak.
Tadı tuzu kalmamak: Eski zevk veren yanı kalmamak, yavanlaşmak, güzel ve çekici durumu ortadan kalkmak. “İşlerimizin artık tadı tuzu kalmadı.”
Tahtalı köy: Mezarlık.
Tahtası eksik: Aklı noksan, deli. “O ne biçim hareketti, tahtası eksik galiba!”
Takım taklavat: Hepsi, parçalarıyla birlikte.
Takıp takıştırmak: Özenerek süslenmek. “Takıp takıştırmış, öyle çıkmıştı sokağa.”
Takke düştü kel göründü: Kusuru, kabahati örten şey ortadan kalkınca bütün çirkinlikler, hileler, ayıplar ortaya çıktı.
Tam adamını bulmak: 1. En uygun kişiyi seçmek. 2. En uygunsuz kişiyi seçmek. “Tam adamını bulmuşsunuz hani!”
Tam takır kuru bakır: İçinde hiçbir şey yok, bomboş. “Tam takır kuru bakır bir ev bırakıp gitmişler.”
Tam üstüne basmak: İstenilen şeyi bulmak, fikir ve davranışlarında isabet kaydetmek, istenilen sözü söylemek.
Tan atmak / ağarmak / sökmek: Gün doğmaya başlamak, şafak sökmek. “Köyümüze vardığımızda tan atıyordu.”
Tanrı misafiri: Eve kendiliğinden gelen konuk. “O bir Tanrı misafiridir. Nasıl kalk git diyebilirim.”
Taraf tutmak: Bir yanı desteklemek, yan çıkmak. “Ben sana taraf tutup da onların düşmanlığını kazanma demedim mi?”
Tarihe karışmak: Yalnız adı anılır olmak veya etkisi yok olmak.
Tası tarağı toplamak: Gitmek üzere bütün eşyasını toplamak. “Tası tarağı toplamış arabanın gelmesini bekliyorduk.”
Taş atmak: Birine dokunacak, onu incitecek söz söylemek.
Taş attı da kolu mu yoruldu?: “Bu kazancı sağlamak için hiç yoruldu mu, emek verdi mi, para harcadı mı?” anlamında kullanılır.
Taşa tutmak: Üst üste taş atmak, sürekli taşlamak. “Çocuklar aşağı yoldan geçen karşı köylüleri taşa tuttular.”
Taş çatlasa: “Ne yapılsa, ne denli zorlansa, gerçekleşmesi imkânsız” anlamında kullanılır. “Taş çatlasa bu elbise otuz lira eder.”
Taş çıkartmak: Biri, ötekinden niteliğiyle üstün olmak. “Nezaketiyle akranlarına taş çıkartıyor.”
Taşı gediğine koymak: Zekice bir hareketle gerekli bir sözü tam zamanında ve yerinde söylemek.
Taşı sıksa suyunu çıkarmak: Bedence çok kuvvetli, dinç kimse. “Taşı sıksa suyunu çıkarır bir adamdı, hastalık onu ne hâle getirmiş!”
Taş kesilmek: Çok şaşırıp ne yapacağını, ne söyleyeceğini bilemez olmak; sesini çıkaramamak, hareket edememek. “Çocuk sanki taş kesilmişti.”
Taş üstünde taş bırakmamak (koymamak): Her şeyi yıkıp yerle bir etmek. “Belediye araçları gecekonduları yerle bir ettiler, taş üstünde taş koymadılar.”
Taş yürekli: Hiç acıma hissi taşımayan, merhametsiz. “Taş yürekli herifler, çocukları hiç acımadan kurşuna dizdiler.”
Tatlı dil: Gönül alıcı, hoşa giden, kırmayan konuşma biçimi ya da söz. “Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır.”
Tatlı sert: Kırmamakla birlikte yumuşak da olmayan söz ya da davranış.
Tatlı su firengi: Batılılık taslayan, Batılı gibi davranan Doğulu Hristiyan.
Tatlıya bağlamak: Bir anlaşmazlığı tarafları memnun edecek biçimde bir çözüme ulaştırmak. “Nihayet işi tatlıya bağladık.”
Tava getirmek: Gereği kadar ısıtmak.
Tavına getirmek: Bir işi en uygun duruma getirmek. “Tavına getirip söyle.”
Tava gelmek: 1. Yumuşamak, kanmak. 2. Süzülecek duruma gelmek. “Söylediğim sözlerle tava geldi; tamam, yapalım dedi.”
Tavır almak (takınmak): Belli bir durum ve davranış almak. “Ağabeyim bana niçin karşı tavır aldı bilmiyorum”
Tavşana kaç tazıya tut: Birbirine karşı olan tarafları çatışma için kışkırtma, davranışlarında yüreklendirme.
Tavşanın suyunu suyu: İki şey arasında çok uzak bir ilgi olduğunu anlatmak için kullanılır.
Tavşan yürekli: Korkak, ürkek, çekingen. “Amma da tavşan yürekli bir adammışsın.”
Tazıya dönmek: 1. Oldukça zayıflamış olmak. 2. Sırılsıklam, çok ıslanmış olmak.
Tebelleş olmak: Kancayı takmak, musallat olmak, istediğini yaptırıncaya kadar yakasını bırakmamak. “Başıma iyice tebelleş oldu, nereye gitsem oraya geliyor.”
Tebdil gezmek: Tanınmamak için kılık değiştirerek gezmek.
Tefe koymak: Biriyle ilgili olarak alaylı dedikodu yapmak. “Bunlar adamı tefe koyarlar, sakın ağzından bir şey kaçırma.”
Tekbir getirmek: “Allah-ü ekber” diyerek Allah’ın adını yüceltmek.
Tekerine çomak sokmak: Birinin yolunda giden işini engellemek, aksatmak gibi davranışlarda bulunmak.”Adamın tekerine çomak soktular, düzenini altüst ettiler.”
Tekin değil: 1. İçinde cinlerin olduğu kabul edilen bina ya da yer. 2. Kendisinde bazı gizli güçlerin olduğu sanılan, tehlikeli kabul edilen kimse. “O eski ev tekin değil diyorlar.”
Telâşa düşmek: Heyecanlanmak, aceleci olmak.
Tel çekmek: 1. Telgraf çekmek. 2. Telle sınırlandırmak, telle çevirmek.
Telleyif pullanmak: Kimi bezeme teli ve süslerle iyice süslemek. “Gelini bir güzel telleyip pulladılar.”
Temcit pilavı gibi ısıtıp ısıtıp koymak: Bir meseleyi sürekli anlatmak, yeni bir şeymiş gibi birçok defa söz konusu etmek.
Temel atmak: 1. Bir yapının temellerini yapmaya başlamak. 2. Bir işe başlamak, ilk davranışta bulunmak, girişmek. “Evin temelini yarın atacağız inşallah.”
Temel taşı: 1. Bir yapının temeline konan taş. 2. Bir şeye temel olan öğe, kişi, bir şeyin aslî unsuru, en güçlü dayanağı. “Bu şiir, onun şiir anlayışının temel taşıdır.”
Temize çekmek: Karalama halindeki bir yazıyı yeniden, silintisiz ve kazıntısız bir şekilde kâğıda yazmak. “Ödevlerinizi temize çekin.”
Temize çıkmak: Bir kimsenin suçsuz olduğu anlaşılmak. “O yapmadı, temize çıkacak, göreceksin!”
Temiz para: 1. Kesintiden sonra elde kalan para miktarı. 2. Doğru yoldan kazanılmış para.
Tencerede pişirip kapağında yemek: Kıt kanat geçinmek, olanıyla yetinmek.
Tencere dibin kara seninki benden kara: “Kötülükte, kusur yönünde sen benden daha betersin” anlamında kullanılır.
Tencere yuvarlanmış kapağını bulmuş: İki değersiz kişi bir araya gelmiş, birleşmiş, yakışmışlar birbirlerine.
Tepeden bakmak: Küçümsemek, kendini üstün görmek. “İnsanlara tepeden bakmayı bırak artık, aciz bir varlık olduğunu düşün.”
Tepeden inme: 1. Beklenmedik, şaşırtıcı, ansızın gelen. 2. Yüksek bir makamdan çıkan buyruk, emir. “Tepeden inmeyle bir sürü ehliyetsiz adam geçti işin başına.”
Tepeden tırnağa (kadar): Her yanı, baştan aşağı, bütün vücudu. “Tepeden tırnağa gözden geçirdi ihtiyarı.”
Tepesi atmak: Çok sinirlenmek, birden öfkelenmek. “Tepesi atar atmaz salondakileri dışarı çıkardı.”
Tepesinde havan dövmek: Üst kattakiler gürültü yaparak alt kattakileri rahatsız etmek.
Tepesinden (başından) kaynar su dökülmek: Hiç ummadığı bir durumla karşılaşıp derin bir üzüntüye kapılmak, sıkıntı içinde kalmak. “Hayır cevabını alınca tepesinden kaynar su döküldü.”
Tepesine binmek: 1. Şımarıklığı sebebiyle her istediğini yapmak, yaptırmak. 2. Kendinden güçsüzleri ezmek, onlara kötü davranmak. “Düşmanların tepesine binmek boynumuza borç oldu.”
Tepesi üstü: Tepe taklak, başı yere gelmek üzere. “Çocuk sandalyeden tepesi üstü düşmüştü.”
Tepe tepe kullanmak: Yıpranacağını, eskiyeceğini düşünmeden, sakınmadan istediği gibi kullanmak. “Bu kadar istiyorsan al senin olsun, tepe tepe kullan!”
Terbiyesini vermek: Yaptığı kırıcı hareketler, kullandığı kötü sözler için kendisini sertçe uyarmak, azarlamak, gerekirse dövmek.
Tercüman olmak: Başkasının duygusunu, düşüncesini dile getirmek, anlatmak.
Ter dökmek: 1. Bir işi yapmak için çok zahmet, zorluk çekmek. 2. Çok terlemek. “Bu işi başarmak için az ter dökmedi.”
Tereciye tere satmak: Birine çok iyi bildiği bir konuda bilgi vermeye çalışmak.
Tere yağından kıl çeker gibi: Hiç kimseye zarar vermeden, çok kolaylıkla kimseye hissettirmeden, kimi sorumluluklardan kurtularak. “Merak etme sen, tereyağından kıl çeker gibi halledecektir işi.”
Tersi dönmek: Şaşkınlıktan bulunduğu ve gideceği yeri kestirememek.
Ters tarafından kalkmak: Aksi, huysuz ve ters olmak. “Ters tarafından kalktın galiba, ne dersem tersini yapıyorsun.”
Ters yüz etmek: İçini dışına, altını üstüne getirmek ya da çevirmek. “Gömleğin yakasını ters yüzü edip diktim.”
Ters yüz geri dönmek: İstediğini elde edemeden, eli boş dönmek.
Teselli etmek: Avundurmak, acısını gidermeye, onu rahatlatmaya çalışmak. “Arkadaşını en iyi şekilde teselli ettiğine eminim.”
Teselli bulmak: Avunmak.
Teslim bayrağı çekmek: 1. Yenilgiyi kabullenmek, teslim olmak. 2. Bir çekişme sonunda karşısındakinin istediğini yapmaya razı olmak. “Yakında teslim bayrağını çekerler, endişeye kapılmayın.”
Teslim olmak: 1. Kendinden üstün bir güç karşısında yenilgiyi kabul etmek, mücadeleden vazgeçmek. 2. Kendini teslim etmek, birtakım ellere bırakmak. “Teslim olursan kılına dokunulmayacaktır!”
Teşrif etmek: Onurlandırmak, şereflendirmek.
Tetikte olmak: Her an uyanık ve hazır bulunmak. “Ben size tetikte olun, gözünüzü dört açın demedim mi?”
Tez canlı: Aceleci, sabırsız, beklemeye dayanamayan. “Bu kadar tez canlı olma!”
Tez elden: Çabucak, bir an önce, çarçabuk. “Tez elden hastaneye gitmeli bu yaralı!”
Tezgâhı kurmak: İşe başlamak üzere tüm araç ve gereçleri hazırlamak, çalışmaya başlamak.
Tezkeresini eline vermek: Kovmak, işten atmak, işine son vermek.
